Morfologia krwi jest zautomatyzowanym badaniem komórek krwi, które powinno wykonywać się raz w roku. Badanie to dostarcza nam informacji dotyczących krwinek białych (WBC), czerwonych (RBC) i płytek krwi, w tym ich liczby, rodzaju, wielkości, kształtu.
WBC (liczba białych krwinek)
Zadaniem krwinek białych jest ochrona organizmu przed bakteriami, wirusami i grzybami. Głównym parametrem układu białokrwinkowego jest wartość WBC- całkowita liczba krwinek białych. Zwiększenie ponad normę to sygnał, że w organizmie toczy się infekcja lub mamy do czynienia z miejscowym bądź uogólnionym stanem zapalnym. Zmiany w liczbie WBC obserwowane są w zespołach hematologicznych. W morfologii 5DIFF oprócz WBC podaje się tzw. rozmaz krwi, czyli rozdział białych krwinek na populacje. Wyróżniamy : neutrofile, bazofile, eozynofile, limfocyty i monocyty.
Przejściowy spadek liczby leukocytów towarzyszy przyjmowaniu niektórych leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych. Może być obserwowany również w przebiegu niektórych infekcji wirusowych.
Przejściowy wzrost liczby leukocytów może być spowodowany uruchomieniem tzw. puli marginalnej leukocytów. Czynnikiem uruchomiającym pulę marginalną może być posiłek, stres psychiczny, fizyczny lub palenie papierosów. Pod ich wpływem na pewien czas liczba granulocytów wzrasta o co najmniej 50% w stosunku do wyjściowej.
Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile)
Komórki te stanowią ważny element układu odpornościowego. Główną ich funkcją w organizmie jest obrona przed wirusami, bakteriami chorobotwórczymi i wszelkimi patogenami. Posiadają zdolności wchłaniania niebezpiecznych substancji, które są następnie trawione w ich wnętrzu. Potrafią niezwykle szybko reagować na pojawienie się niepokojących i nieproszonych „gości” organizmu. Granulocyty obojętnochłonne produkują i wydzielają wolne rodniki oraz białka o właściwościach bakteriobójczych i bakteriostatycznych.Podwyższone liczba tych komórek może pojawić się fizjologicznie w II i III trymestrze ciąży, w okresie okołoporodowym, u noworodków, po wysiłku fizycznym, w sytuacjach stresowych. Natomiast patologicznie neutrofilia pojawia się w stanach zapalnych, w większości chorób zakaźnych, w zatruciach, po urazach, w niektórych zespołach hematologicznych.
U niektórych pacjentów może wystąpić tzw. pseudoneutropenia związana ze zwiększoną marginalizacją granulocytów w naczyniach krwionośnych (część granulocytów nie bierze udziału w krążeniu tylko zalega przy ścianie naczyń, ale może być w każdej chwili uruchomiona pod wpływem bodźca np. posiłek, stres psychiczny, fizyczny lub palenie papierosów). Stan pseudoneutropeni należy potwierdzić Testem stymulacji WBC. Obniżona liczba neutrofilii może występować w przebiegu niektórych infekcji wirusowych (m.in. ospa wietrzna, świnka, różyczka, grypa, zakażenie Parvovirus) i bakteryjnych (m.in. gruźlica, bruceloza, riketsjozy, malaria, zakażenie Mycoplasama). Ponadto przejściowy spadek granulocytów może towarzyszyć przyjmowaniu niektórych leków (m.in. metamizol, sulfasalazyna, Tamazol, klozapina, karbamazepina, penicyliny, cefalosporyny, trimetoprim-sulfametoksazol, ibuprofen, paracetamol). Neutropenia może również towarzyszyć chorobom autoimmunologicznym, taki jak toczeń rumieniowaty układowy lub reumatoidalne zapalenie stawów. Bardzo rzadką przyczyną neutropenii mogą być niedobory witaminowe (np. niedobór witaminy B12 czy kwasu foliowego), niedobór miedzi czy anorexia nerviosa.
Grafika pochodzi z materiałów naukowych firmy Sysmex
Limfocyty
Odgrywają ogromna rolę w systemie odpornościowym ustroju. Pełnią funkcję obronną przed wirusami, grzybami i chorobotwórczymi bakteriami.
Obniżona liczba limfocytów może towarzyszyć niedoborom dietetycznym (białkowym, energetycznym), niedoborom cynku, stanom po chemio- i radioterapii, chorobom układowym (toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów), sterydoterapii, terapii cytostatykami, leczeniu immunosupresyjnym, niektórym zakażeniom wirusowym (grypa, HIV, WZW) i bakteryjnym (gruźlica, brucelloza), sarkoidozie, zespołom złego wchłaniania.
Podwyższona liczba limfocytów, czyli limfocytoza może towarzyszyć: ostrym zakażeniom wirusowym (grypa i ospa wietrzna, nagminne zapalenie przyusznic, odra, różyczka, krztusiec, cytomegalia, mononukleoza zakaźna), zakażeniom przewlekłym (kiła, gruźlica, bruceloza), chorobom bakteryjnym (gruźlica, kiła, dur brzuszny, błonica), chorobom z autoagresji, przewlekłym stanom alergicznym, chorobom hematologicznym, niedoczynności przysadki, nadczynności tarczycy, wirusowemu zapaleniu wątroby. Także transfuzje krwi i stosowanie niektórych leków mogą powodować limfocytozę.
Grafika pochodzi z materiałów naukowych firmy Sysmex
Granulocyty kwasochłonne (eozynofile)
Podstawową funkcją tych krwinek jest niszczenie obcych białek (np. białek alergennych) i ochrona organizmu przed wystąpieniem reakcji alergicznej. Eozynofile są także intensywnie wytwarzane w okresie zakaźnych chorób bakteryjnych i wirusowych. Zwiększoną liczbę tych komórek możemy zaobserwować w przebiegu niektórych chorób pasożytniczych, alergii, atopii, przejściowo występuje podczas miesiączki. Obniżona liczba eozynofilii ma mniejsze znaczenie diagnostyczne i może występować w nadczynności nadnerczy (choroba Cushinga) oraz u osób przyjmujących glikokortykosterydy.
Grafika pochodzi z materiałów naukowych firmy Sysmex
Granulocyty zasadochłonne (bazofile)
Występują w najmniejszej ilości spośród wszystkich krążących we krwi leukocytów. Komórki te uczestniczą w rekcji alergicznej – ich zadaniem jest szybkie wywołanie odpowiedzi. Kiedy w organizmie pojawi się jakiś alergen, zostaje on zidentyfikowany przez układ odpornościowy jako intruz. Przyłączają się do niego przeciwciała w klasie IgE, które z kolei łączą się ze specjalnymi receptorami na powierzchni bazofilów. Daje to sygnał do uwolnienia substancji zawartych w ziarnistościach granulocytów zasadochłonnych. Zalicza się do nich m.in. histaminę, heparynę, serotoninę oraz interleukinę 4. Substancje te są mediatorami zapalenia, dlatego też po ich uwolnieniu dochodzi do rozwoju stanu zapalnego typu nadwrażliwości. Podwyższone wartości bazofili związane są z chorobami alergicznymi, a także z przewlekłymi stanami zapalnymi o obrębie przewodu pokarmowego.
Grafika pochodzi z materiałów naukowych firmy Sysmex
Monocyty
Pełnią funkcję obronną poprzez hamowanie namnażania się wirusów w obrębie organizmu. Dodatkowo „oczyszczają” organizm z obumarłych komórek, bakterii, kompleksów antygen-przeciwciało. Komórki te odgrywają dużą rolę w hamowaniu rozrostu komórek nowotworowych. Zwiększona liczba monocytów występuje: w zakażeniach bakteryjnych i wirusowych (mononukleoza zakaźna, dur, bruceloza, gruźlica, zapalenie wsierdzia serca), w zakażeniach pierwotniakami (malaria, pełzakowica), w chorobach układowych tkanki łącznej czyli kolagenozach, w marskości wątroby, w chorobie Leśniowskiego Crohna i Colitis ulcerosa, i w niektórych innych chorobach hematologicznych.
Grafika pochodzi z materiałów naukowych firmy Sysmex
Liczba niedojrzałych granulocytów (IG)
Z wyjątkiem krwi pobranej od noworodków lub kobiet ciężarnych, zwiększona liczba IG może wskazywać na wczesną odpowiedź układu odpornościowego na zakażenie, stan zapalny lub inne bodźce ze strony szpiku kostnego.
Parametr ten jest szczególnie przydatny u:
- pacjentów podatnych na infekcje ze względu na osłabienie czynności układu odpornościowego
- pacjentów paddawanych chemioterapii
- pacjentów zakażonych HIV/chorujących na AIDS
- dzieci w różnicowaniu infekcji bakteryjnych i wirusowych
Ponadto parametr ten może być wykorzystywany do monitorowania efektywności leczenia zakażeń.
Zaawansowane parametry stanu zapalnego (EIP)
Aparat daje możliwość ocenić ilościowo stan aktywacji neutrofili oraz liczby reaktywnych limfocytów i limfocytów wytwarzających przeciwciała. Parametry te są bardzo pomocne w diagnozie, leczeniu i monitorowaniu pacjentów ze stanami zapalnymi, dostarczając dodatkowych informacji na temat aktywności komórek w odpowiedzi immunologicznej. Pomagają w różnicowaniu zakażenia od zapalenia oraz ustaleniu czy infekcja ma charakter wirusowy czy bakteryjny, ostry czy ustępujący. W badaniu określane są 4 zaawansowane parametry stanu zapalnego (EIP):
- NEUT-GI – parametr ten odzwierciedla ziarnistość neutrofili
- NEUT-RI – parametr ten odzwierciedla intensywność reaktywności neutrofili, zależną od ich aktywności metabolicznej
- RE-LYMP – parametr ten odzwierciedla populację limfocytów reaktywnych
- AS-LYMP – parametr ten odzwierciedla populację pobudzonych limfocytów B (komórki plazmatyczne), które syntetyzują przeciwciała
PLT (płytki krwi)
Płytki krwi pełnią ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi. Gdy doznamy urazu, gromadzą się w miejscu uszkodzenia naczynia, tworząc czop. Ich zbyt mała ilość może prowadzić do krwawień. Przejściowe obniżone wartości płytek krwi obserwuje się na skutek działania leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych i antybiotyków. U ok. 0.2 % zdrowych pacjentów obserwuje się zjawisko tzw. małopłytkowości rzekomej, czyli agregacji płytek pod wpływem antykoagulantu. Zjawisko to jest skutkiem wystąpienia we krwi pacjenta przeciwciał zlepiających płytki. Przeciwciała ujawniają się dopiero pod wpływem rekcji z substancją znajdującą się probówkach przeznaczonych do pobierania krwi ( z antykoagulantem o nazwie EDTA). Agregaty powstające po pobraniu krwi do probówki złożone są z kilku do nawet kilkuset płytek. Kompleksy takie nie są zliczane przez analizator hematologiczny co skutkuje otrzymaniem fałszywie zaniżonego wyniku liczby płytek. Rozpoznanie małopłytkowości rzekomej jest proste: w próbce krwi pobranej na EDTA liczba płytek jest niska (może nawet wynosić zero), po pobraniu krwi na cytrynian lub heparynę liczba płytek jest prawidłowa, natomiast w rozmazie krwi obwodowej pod mikroskopem widać agregaty płytkowe (konglomeraty zlepionych ze sobą płytek). Pacjenci z obniżoną liczbą płytek krwi zawsze powinni zgłaszać ten fakt przy rejestracji lub osobie pobierającej materiał do badania. W takim wypadku wykonuje się odczyt morfologii w 37 stopniach oraz ocenę liczby płytek we krwi pobranej na cytrynian.
RBC (liczba czerwonych krwinek)
Krwinki czerwone czyli erytrocyty dzięki zawartej w nich hemoglobinie są odpowiedzialne za transport tlenu w organizmie, dlatego wzrost ich produkcji jest stymulowany niedotlenieniem organizmu. Zwiększone wartości erytrocytów określa się mianem nadkrwistości (inne synonimy to czerwienica, erytrocytoza i poliglobulia) zmniejszone są objawem niedokrwistości czyli anemii (spowodowanej np. niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego). W przypadku anemii istotniejszym parametrem niż liczba erytrocytów jest stężenie hemoglobiny, które określa głębokość anemii.
HGB (hemoglobina)
Tak samo jak liczba krwinek czerwonych również ten parametr zależy od wielu czynników takich jak płeć, wysokość nad poziom morza czy tryb życia (np. wyższa u sportowców dyscyplin wytrzymałościowych jak kolarze czy wioślarze). Często dla właściwej oceny ważne jest porównanie wartości stężenia hemoglobiny z wartościami z badań poprzednich.
HCT (hematokryt)
Hematokryt czyli stosunek objętości krwinek (części stałej krwi) do osocza (części płynnej krwi).Hematokryt jest ważnym parametrem od którego zależy lepkość krwi. Stany prowadzące do zwiększenia liczby krwinek czerwonych prowadzą do wzrostu hematokrytu, obniżenie liczby krwinek czerwonych daje skutek odwrotny czyli jego spadek. Poza tym jego wartość zależy w dużym stopniu od stopnia nawodnienia organizmu. Nawadnianie czy to drogą doustną czy za pomocą infuzji płynów dożylnych zmniejsza hematokryt, odwodnienie zaś (biegunki, wymioty, brak podaży płynów) prowadzi do jego wzrostu.
MCV (mean corpuscular volume)
Średnia objętość krwinki czerwonej. Wielkość krwinki daje nam istotną informację o przyczynach prowadzących do niedokrwistości (anemii).
MCH (mean corpuscular hemoglobin)
Średnia waga hemoglobiny w krwince. Parametr ten pozwala nam odpowiedzieć na pytanie, czy erytrocyty posiadają normalną, zbyt małą lub zbyt dużą ilość hemoglobiny.
MCHC (mean corpuscular hemoglobin concentration)
Średnie stężenie hemoglobiny w krwince. Stosunek zawartości hemoglobiny w krwinkach do objętości, którą one zajmują.
RDW (red cell distribution width)
Tak zwana miara zróżnicowania wielkości erytrocytów.Prawidłowy RDW oznacza względną homogenność komórek (to znaczy ich podobną wielkość). RDW powyżej 15% świadczy o ich heterogenności (anizocytozie), czyli inaczej mówiąc informuje o dużej rozpiętości wielkości krwinek czerwonych.
Przygotowanie do badania: Pacjent musi być na czczo. Na badanie należy się zgłosić między 7:00 a 10:00 rano
Czas oczekiwania na wynik: 1 dzień roboczy
