Amylaza (dawniej diastaza) jest enzymem hydrolitycznym wydzielanym głównie przez trzustkę i ślinianki. Aktywność tego enzymu wykryto również w gruczole tarczowym, płucach, śluzówce jelita, macicy, jajowodach, gruczole krokowym oraz w śladowych ilościach w śledzionie, mięśniu sercowym, nadnerczach, mięśniach szkieletowych i nerkach, a ektopową biosyntezę w komórkach nowotworowych. Amylaza występuje w formie wielu izoenzymów i izoform. Bierze udział w trawieniu wielocukrów  (przede wszystkim skrobi, glikogenu, amylopektyn) do cukrów prostych. Enzymatyczne trawienie skrobi rozpoczyna się już w jamie ustnej z udziałem amylazy śliniankowej i jest kontynuowana w jelicie cienkim przez amylazę trzustkową. Produkty rozkładu skrobi ulegają hydrolizie do glukozy

Na całkowitą aktywność enzymatyczną składają się:

  • amylaza śliniankowa (S) głównie pochodzenia śliniankowego, ale może być także wytwarzana poza śliniankami przez struktury pochodzenia ektodermalnego wchodzące w skład jajników lub jajowodów oraz przez guzy (gruczołu krokowego, piersi, płuca). Amylaza śliniankowa (S) wydzielana jest do śliny i światła przełyku, gdzie hydrolizuje skrobię zawartą w pokarmach. Po dotarciu do żołądka ulega dezaktywacji w kwaśnym pH.
  • amylaza trzustkowa (P) pochodzenia wyłącznie trzustkowego. Jest stałym składnikiem soku trzustkowego i wykazuje dużą stabilność w środowisku obojętnym i alkalicznym. Jej głównym miejscem działania jest jelito cienkie.

W osoczu i moczu ludzi zdrowych występuje zarówno amylaza typu S jak i P.

Badanie aktywności amylazy w surowicy krwi jest zlecane u pacjentów z silnymi bólami brzucha, gorączką, obniżonym łaknieniem, nudnościami oraz do oceny skuteczności leczenia.

W ostrym zapaleniu trzustki wzrost aktywności amylazy może być nawet 4-6-krotny w porównaniu do wartości referencyjnych. Wzrost ten następuje w ciągu 12-72 od początku objawów i wraca do normy w ciągu 3–5 dni. Aktywność amylazy w moczu ulega podwyższeniu równolegle do zwiększonej aktywności tego enzymu w surowicy krwi. Wzrost aktywności amylazy w surowicy i w moczu, towarzyszący objawom klinicznym zapalenia trzustki, umożliwia rozpoznanie ostrego zapalenia trzustki z czułością bliską 90%. Zwykle podwyższonej aktywności amylazy w surowicy  i w moczu zwykle towarzyszy podwyższona aktywność lipazy. Przy podejrzeniu ostrego zapalenia trzustki rekomenduje się równocześnie oznaczenie obu tych enzymów.

Podwyższoną aktywność amylazy w moczu nazywa się amylazurią. Amylazuria może towarzyszyć:

  • zaostrzeniu przewlekłego zapalenia trzustki
  • nowotworom: trzustki, jajnika, płuc
  • zapaleniu pęcherzyka żółciowego
  • perforacji wrzodu żołądka lub dwunastnicy
  • ciąży pozamacicznej
  • pęknięciu jajowodu
  • chorobom pęcherzyka żółciowego (zapaleniu pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowej)
  • zapaleniu gruczołów ślinowych (świnka)
  • urazom ślinianek
  • kamicy przewodów wyprowadzających ślinianek
  • niedrożności jelit
  • niedrożności przewodu wyprowadzającego sok trzustkowy

Równoległego wzrostu aktywności amylazy w moczu i w surowicy krwi nie obserwuje się w przypadku niewydolności nerek i w przypadku makroamylazemii.

Makroamylazemia

Niekiedy zdarza się, że pacjent z prawidłową czynnością nerek ma podwyższoną aktywność amylazy w surowicy krwi przy jednoczesnej małej aktywności tego enzymu w moczu i prawidłowej aktywności lipazy w surowicy krwi. Najczęściej taka sytuacja spowodowana jest tzw. makroamylazemią.  Makroamylaza jest kompleksem amylazy z immunoglobulinami, głównie IgA i IgG, które tworzą się na zasadzie reakcji antygen-przeciwciało. Powstały kompleks ma zbyt dużą masę cząsteczkową, aby został przefiltrowany do moczu. Makroamylaza gromadzi się w surowicy, prowadząc do hiepramylazemii, która może utrzymywać się przez wiele lat bez rzeczywistego związku ze stanem klinicznym pacjenta. Szacuje się, że problem ten dotyczy ok. 0.4% populacji i ok. 3-10% wszystkich przypadków hiperamylazemii. Najczęściej występuje ona u chorych na szpiczaka mnogiego lub AIDS, którym towarzyszą zaburzenia immunologiczne, a zwłaszcza wzrost liczby krążących przeciwciał. W przypadku potwierdzenia u pacjenta makroamylazemii, fakt ten należy odnotować jego dokumentacji medycznej.

 

Przygotowanie do badania: Powinna być to porcja moczu oddana po nocy, pobrana ze środkowego strumienia po zachowaniu higieny intymnej (po dokładnym umyciu zewnętrznych narządów płciowych przy użyciu ciepłej wody i mydła). Mocz należy oddać do jednorazowego naczynia. W przypadku małych dzieci i niemowląt mocz zbiera się do specjalnego woreczka zakupionego w aptece (inny dla chłopca, inny dla dziewczynki). Pobrany mocz należy dostarczyć w ciągu 1 godziny do laboratorium. Dzień przed planowanym badaniem nie należy spożywać alkoholu ani leków wiążących wapń (np. cytrynianów, szczawianów).

W przypadkach nagłych mocz może być oddany o dowolnej porze dnia, bez specjalnego przygotowania.

Zwiększoną aktywność amylazy może powodować stosowanie niektórych leków takich jak: alkaloidy, opium, morfina, kodeina, fentanyl, pentazocyna, petydyna, leki cholinergiczne, furosemid, asparaginaza, kwas aminosalicylowy i paraminosalicylowy oraz inne salicylany, azatiopryna, chlortalidon, kortykosteroidy, jodowe środki cieniujące, cyproheptadyna, kwas etakrynowy, histamina, sekretyna, meperydyna, metyldopa, oksyfenbutazon, fenformina, ryfampicyna, tetracyklina, diuretyki tiazydowe, sulfametizol, salazosulfapirydyna, nitrofurantoina, kwas walproinowy, doustne środki antykoncepcyjne, etanol.

Przejściowy niewielki wzrost aktywności amylazy w moczu zwykle nietrwający dłużej niż 48−72 godziny obserwuje się u około 20% pacjentów po przebytej gastroskopii.

Czas oczekiwania na wynik: 1 dzień roboczy 

 

« Wróć do listy terminów
Newsletter

Newsletter

Zapisz się do Naszej listy kontaktowej, aby raz w tygodniu otrzymywać aktualności z Naszej strony, oraz informacje o najnowszych Promocjach!

Dziękujemy za zapisanie się do Neszego Newslettera!